کشورهای خاورمیانه و وسوسه‌ی دستیابی به انرژی اتمی
۱۳۸۷ آذر ۸, جمعه
طی سال‌های گذشته هر گاه سخن از انرژی اتمی در خاورمیانه و نزدیک رفته، همواره ایران در کانون توجهات بوده است. ولی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بررسی فعالیت‌های اتمی سوریه را نیز در دستور کار خود دارد.
گفته می‌شود ایران در تابستان ۲۰۰۹ رآکتور اتمی بوشهر را راه‌اندازی خواهد کرد، ولی از درخواست شورای امنیت سازمان ملل، مبنی بر توقف غنی‌سازی اورانیوم همچنان سرپیچی می‌کند.
سوریه نیز مظنون به فعالیت‌های مخفیانه‌ی اتمی است و بازرسان آژانس بین‌المللی در پی تحقیق در این زمینه هستند. ولی شورای حکام ۳۵ نفره‌ی آژانس، به‌رغم مقاومت آمریکا و اروپا، تصویب کرد که از ساخت یک رآکتور اتمی تولید برق در سوریه پشتیبانی فنی خواهد کرد.
روزنامه‌ی آلمانی‌زبان «تاگس اشپیگل» در شماره‌ی ۲۸ نوامبر خود می‌نویسد که از رآکتور تولید برق تا بمب اتمی راه چندانی نیست و مرز میان این دو سیال است. این روزنامه همچنین می‌افزاید، در منطقه‌ی حساسی چون خاورمیانه، بی‌شک انگیزه‌ی دستیابی به انرژی اتمی محدود به ایران و سوریه نخواهد ماند.
ساخت رآکتورهای اتمی در خاورمیانه و مسئله‌ی تولید زباله‌ی اتمی
در کشورهای این منطقه هم‌اکنون ۱۲ مورد تأسیسات هسته‌ای یا در دست ساختمان‌اند و یا طراحی شده‌اند، از جمله در مصر، اردن، لیبی، الجزایر، تونس، مراکش، ابوظبی و ترکیه.
«انستیتوی علوم و مسائل امنیتی» (ISIS) که یک نهاد مستقل در پژوهشهای نظامی در واشنگتن است، هشدار می‌دهد که طی دهه‌های آینده «حجم بزرگی از زباله‌ی پلوتونیوم» تولید خواهد شد. این حجم تا سال ۲۰۳۰ میلادی می‌تواند به ۴۵ تن برسد.
دیوید آلبرایت، رییس این انستیتو و آندره‌آ شیل در مقاله‌ای می‌نویسند که فقط هشت کیلوگرم پلوتونیوم برای ساخت یک بمب اتمی کافی است. این دو پژوهشگر می‌افزایند، تا سال ۲۰۲۰ «میزان پلوتونیوم تولیدشده در این منطقه برای ساخت ۱۷۰۰ بمب اتمی کافی است».
انگیزه‌‌های دستیابی به انرژی اتمی در خاورمیانه
دو عامل باعث شده که کشورهای منطقه‌ی خاورمیانه به انرژی اتمی روی آورند. عامل نخست رشد جمعیت بسیاری کشورهاست که آنها را با کمبود ظرفیت برق روبه‌رو ساخته و دوم اینکه، کشورهای صادرکننده‌ی نفت بیشتر ترجیح می‌دهند، نفت خام خود در بازار جهانی بفروشند تا آن را برای مصرف سوخت در نیروگاه‌های خود به کار بیندازند.
روزنامه‌ی «تاگس اشپیگل» به نقل از کارشناسان می‌نویسد که کشورهای اتمی غربی تاکنون نتوانسته‌اند در زمینه‌ی گسترش فناوری هسته‌ای در منطقه‌ی خاورمیانه رویکرد هماهنگی داشته باشند. از نظر این کارشناسان، برنامه‌ی اتمی ایران آغازی بود برای برخی کشورها که «شانس خود را امتحان کنند؛ حتا شانس به دست آوردن احتمالی بمب اتمی را».
کارشناسان معتقدند، با ایجاد موانع سه‌گانه باید به رویارویی با خطر فزاینده‌ی اتمی رفت. این موانع سه‌گانه عبارتند از: ۱) غنی‌سازی اورانیوم باید متوقف شود؛ ۲) نباید اجازه‌ی ایجاد تأسیساتی برای بازپردازی میلههای سوخت را داد؛ ۳) ارسال‌کنندگان میلههای سوخت باید متعهد شوند، زباله‌‌های اتمی را بازپس گیرند.
از نظر کارشناسان، تمامی کشورهای خاورمیانه و نزدیک که علاقمند به داشتن انرژی اتمی هستند، باید بر اساس یک قرارداد داوطلبانه متعهد شوند که در تأسیسات خود، نه اورانیوم غنی‌سازی خواهند کرد و نه دست به بازپردازی میلههای سوخت خواهند زد.
هانس بلیکس: مذاکره با ایران باید بدون پیش‌شرط باشد
روزنامه‌ی «فرانکفورتر الگماینه تسایتونگ» در شماره‌ی ۲۸ نوامبر خود مصاحبه‌‌ای داشته است با هانس بلیکس، مدیر پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.
آقای بلیکس معتقد است که گزارش اخیر آژانس گفته است که نشانه‌‌هایی حاکی از برنامه‌ی ساخت بمب اتمی در ایران وجود دارد، ولی نمی‌تواند قصد ایران برای ساخت بمب را هم ثابت کند. با این حال، این امر تغییری در مواضع واشنگتن و لندن نخواهد داد.
به باور هانس بلیکس، مشوق‌های اقتصادی، مانند عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و یا کمک به ساخت نیروگاه‌های اتمی صلح‌آمیز برای تولید انرژی، خوب است، ولی کشورهای غربی شرط آن را توقف غنی‌سازی اورانیوم اعلام کرده‌اند.
از نظر آقای بلیکس، غنی‌سازی اورانیوم یک برگ برنده در دست ایران است، و چه کسی حاضر است به راحتی برگ برنده را از دست بدهد. از این رو، وی معتقد است که مذاکرات با ایران باید مستقیم و بدون پیش‌شرط صورت گیرد.
بلیکس می‌گوید که کشورهای غربی باید ضمانت‌های امنیتی به ایران بدهند. آنها بایستی تعهد بدهند که از خارج به ایران حمله نخواهند کرد و از داخل به دنبال تغییر رژیم نخواهند بود. نکته‌ی دیگر، برقراری مناسبات دیپلماتیک میان واشنگتن و تهران است.
از نظر هانس بلیکس، گزینه‌ی نظامی علیه ایران نه قابل تصور است و نه عاقلانه.